Rorschach, Hermann

 

 

Hermann Rorschach

Geboortejaar: 1884

Sterfdatum: 2-4-1922

Nationaliteit: Zwitserse

Beroep: psychiater

 

Korte levensloop:

Hermann Rorschach is geboren in Zurich. Hij ging naar school in Schaffhausen. Hier maakte de jonge Hermann voor de eerste keer kennis met het tekenen van inktvlekken. Er werd in het gezin Rorschach veel aandacht geschonken aan culturele en intellectuele zaken. De vader van Hermann was een mislukte kunstschilder, die als een tekenleraar werkte op een middelbare school. De bijnaam van de jonge Hermann was ‘Klex’, wat zoveel betekent als: inktvlek. De jongen was betoverd door het laten lopen van inkt op een vel papier om hierin vervolgens allerlei figuren te gaan herkennen. In de puberteit wist Hermann niet wat te worden: kunstschilder of wetenschapper. De jongen wilde net als zijn vader een schilder worden, maar dit veranderde toen hij advies vroeg aan Ernst Haeckel (een bekende wetenschapper). Deze stelde hem voor om te gaan studeren, wat Rorschach ook deed. Hij ging psychiatrie leren aan de Eugen Bleuler kliniek in Zurich. De moeilijke keuze tussen een carrière in de kunst of de psychiatrie, heeft uiteindelijk tot een opmerkelijke synthese geleid. Rorschach ging de door hem zo geliefde inktvlekken gebruiken als een instrument om met het onbewuste in contact te komen en later als een diagnosemiddel.

 

In 1909 studeert Rorschach af als psychiater. In hetzelfde jaar leert hij Olga Stempelin kennen met wie hij verloofd. Olga is een Russische die op familiebezoek is in Zwitserland. Mede door haar raakt Hermann gefascineerd door Rusland. In 1910 gaan beiden trouwen en gaat Rorschach werken in het psychiatrische ziekenhuis van Munsterlingen. Het inkomen is beperkt en het stel heeft moeite om met het weinige geld rond te komen. Bij collega’s en patiënten is Rorschach al snel geliefd, niet alleen vanwege zijn kundigheid maar ook omdat hij onderhoudende theater activiteiten organiseert.

 

In 1911 komt de voorliefde voor de inktvlekken weer bovendrijven. Rorschach besluit om samen met K. Gehring (een onderwijzer en oude schoolvriend) een onderzoek op te starten waarbij hij probeert om interpREBTaties van inktvlekken te combineren met de woordassociatie techniek van Carl G. Jung. Hiervoor heeft hij veel onderzoek gedaan bij kinderen van een lagere school. Hermann liet de inktvlekken zien en noteerde vervolgens de reacties van de kinderen. Al deze aantekeningen analyseerde hij zorgvuldig. Later zegt hij er zelf over dat het onderzoek niet systematisch was uitgevoerd. Echter maakte het wel zijn groeiende interesse voor de psychoanalyse duidelijk.

 

In 1913 gaat Rorschach naar Rusland om daar te gaan werken. Hoewel de aanstelling die hij verwierf hem veel geld en aanzien opleverde, gaat Rorschach al na zeven maanden terug naar Zwitserland. Hij wil tijd en ruimte hebben voor verder onderzoek, wat in Rusland voor hem onmogelijk was. Olga moest in Rusland achterblijven in verband met de oorlogsverklaring van Rusland aan Duitsland. Pas in 1915 kunnen ze weer samen zijn. Het wordt een vruchtbare hereniging. In 1917 wordt hun zoon geboren en in 1919 een dochter.

 

In 1915 wordt Rorschach mededirecteur van het psychiatrische ziekenhuis van Herisau. Hij bekleedde de functie tot aan zijn dood. Het was een relatief klein ziekenhuis met 300 patiënten en slechts 2 psychiaters. Er ontbrak veel ondersteunend personeel. Hierin heeft Rorschach verandering gebracht onder meer door lesprogramma’s te ontwikkelen voor (toekomstige) verpleegkundigen. Dit was de eerste gestructureerde lesinstructie in Zwitserland.

 

In 1917 herontdekt Rorschach zijn voorliefde voor de inktvlekken. De aanleiding was een doctoraal schrift van Szyman Hens over de interpREBTatie van inktvlekken. Het gevolg was dat in 1918 Hermann een nieuw onderzoek startte. Hij maakte 40 kaarten met inktvlekken erop (waarvan hij er slechts 15 stuks frequent gebruikte). Vervolgens testte hij 305 personen, hiervan waren er 188 schizofreen en 117 ‘normale’ proefpersonen. Rorschach liet de proefpersonen de kaarten zien en stelde de vraag: “Wat kan dit zijn?” De subjectieve antwoorden boden hem de mogelijkheid om te bepalen: [1] de waarnemingskwaliteiten, [2] de intelligentie, [3] de emotionele staat van de proefpersonen. Rorschach beschouwde de inktvlekken als een soort spiegel van de psychische inhouden van de patiënt, die tot uitdrukking werden gebracht door een beeld- of woordassociatie. De onderzoeksresultaten leiden tot het schrijven van het boek: Psychodiagnostik. Echter was er geen uitgever voor te vinden. Pas in 1921 verscheen het boek en ontving het een lauwe ontvangst. Niet helemaal verwonderlijk omdat het boek was ingekort en er flink bezuinigd was op de kleurenkaarten. Inmiddels is dit boek een klassieker in de wereld van de psychiatrie en de psychologie.

 

Op 2 april in 1922 overlijdt Rorschach aan de gevolgen van een blindedarmontsteking.

 

Werkwijze of visie:

De Rorschachtest is na de dood van Hermann bijzonder populair geworden tot aan de jaren tachtig van de vorige eeuw. De test bestaat uit 10 kaarten, met op elke kaart een inktvlek. De proefpersoon bekijkt de kaart en vertelt wat hij waarneemt en associeert. De bevindingen worden opgeschreven. Vervolgens krijgt de proefpersoon de kaart opnieuw te zien en wordt gevraagd om eventuele ambivalente reacties toe te lichten. Hierbij wordt tevens gevraagd welk onderdeel van de inktvlek verantwoordelijk is voor de tegenstrijdige reactie. Bij de beoordeling van de testresultaten wordt er rekening gehouden met de volgende punten:

 

Positie: reageert de proefpersoon op de hele inktvlek of slechts op een onderdeel ervan?

Kwaliteit: reageert de proefpersoon op kleuren, schaduwen of wat hij waarneemt als een beweging?

Inhoud: neemt de proefpersoon dieren, mensen, objecten waar?

Conventionaliteit: hoe verhouden de reacties van de proefpersoon zich ten opzichte van de onderzoeksgegevens van andere personen?

 

 

 

Alle rechten voorbehouden aan Gert van Veen en PsychoWerk 2004 (c). Voor meer informatie stuur je een e-mail naar: info@psychowerk.nl