Intuïtie is een ingeving, waarvan je je gewaar wordt op het moment dat het verband tussen twee of meerdere variabele een betekenis en/of waarde krijgt. Intuïtie leidt tot inzicht, het 'AHA'-effect of tot een overtuiging. Er bestaan zes vormen van intuïtie, te weten:        

1.     De ontdekkende intuïtie: Bij deze vorm van intuïtie krijg je een antwoord op een specifiek probleem of verwerf je inzicht in de relatie die bestaat tussen twee of meerdere zaken, dan wel verwerf je inzicht in de specifieke aard van het probleem. Voor de ontdekkende intuïtie is een voorbereidende rationaliserende fase nodig om tot inzicht te kunnen komen. Met andere woorden: Om tot een oplossing te komen dienen er zoveel gegevens in de hersenen te worden opgeslagen, als nodig is om tot inzicht te komen. Ook hier geldt het geheel de som van gegevens overtreft. Voorbeeld: stel je voor dat je met een probleem worstelt. Je hebt het probleem van alle kanten gewikt en gewogen, maar een oplossing wil niet komen. Geïrriteerd pak je je jas van de kapstok en besluit om een wandeling te maken. Je loopt door het stadswandelpark heen. Je irritatie verdwijnt. Je geniet van een stralende zon. Je vergeet het probleem en richt je aandacht volledig op de omringende natuur. Plots roep je: "Eureka!". De oplossing voor het probleem staat je ineens helder voor ogen.  Albert Einstein zegt over het ontdekken van wetenschappelijke wetten: "Er voeren geen logische wegen naar deze wetten, ze kunnen uitsluitend worden bereikt door het op welwillend begrijpen van de ervaring berustende intuïtie".

2.     De creatieve intuïtie: De creatieve intuïtie heeft veel weg van de ontdekkende intuïtie, zij het dat de creatieve intuïtie zich kenmerkt door het aanreiken van diverse mogelijkheden, oplossingen of alternatieven. Bij de ontdekkende intuïtie is er veel meer sprake van het laatste passende puzzelstukje te vinden. Voorbeeld: bij het schrijven van een verhaal. laat ik mij leiden door de verbeelding en de creatieve intuïtie. Meestal gaat dat als volgt: ik krijg een idee voor een verhaal. Op twee A4-tjes schrijf ik in grote lijnen het verloop van het verhaal op. Dan begint het proces van het eigenlijke schrijven. Iedere situatie, gebeurtenis en personage uit het verhaal ontwikkelen zich verder naarmate het verhaal vordert.

3.     De waardebepalende intuïtie: Bij deze vorm van intuïtie speelt de gevoelsmatige waardebepaling de belangrijkste rol. Met andere woorden: wanneer je een beslissing moet nemen, doe je dat niet alleen op basis van een baten/kosten analyse, een onderzoek, een controle of de logica. Het intuïtieve gevoel om uiteindelijk ja of nee te zeggen is meestal niet -bewust en rationeel- te onderbouwen. Desondanks is de waardebepalend intuïtie in veel gevallen doorslaggevend bij het maken van een keuze. Sommige mensen ontkennen, negeren, blokkeren of bagatelliseren hun gevoelens consequent wanneer het gaat om het nemen van belangrijke beslissingen. Wanneer een dergelijke beslissing verkeerd uitpakt, is men niet te beroerd om te zeggen:"ik had het kunnen weten! Ik had dat nooit moeten doen!". Meestal met als gevolg dat het intuïtieve gevoel een volgend keer wederom is uitgeschakeld. Wanneer een beslissing genomen is op basis van de waardebepalende intuïtie, dan gaat dit meestal gepaard met een gevoel van zekerheid en overtuiging. Veel psychosociale problemen (bijvoorbeeld problemen met de omgang met anderen of problemen met conflicthantering of problemen met status) vinden hun oorsprong in het nemen van beslissen op basis van de waardebepalende rationaliteit, terwijl het waardebepalende gevoel anders heeft beslist. Deze discrepantie kan leiden tot een spanningsveld binnen de persoon, als in relatie tot zijn omgeving. Voorbeeld: ik neem die baan aan. Ik verdien dan goed. Het werk is overzichtelijk. Het kantoor is gemakkelijk te bereiken. Ik kan carrière maken. Wat houdt me nog tegen?

4.     De actiegerichte intuïtie: De actiegerichte intuïtie is gericht op het direct handelend optreden naar aanleiding van een gevoelsingeving. Met andere woorden: zonder dat er een directe duidelijk reden of aanleiding voorhanden is, ga je handelend optreden. Soms is dit handelend optreden in tegenspraak met het voorafgaande of het verwachtbare. De actiegerichte intuïtie kan zich soms heel sterk manifesteren, zodat er nauwelijks een andere mogelijkheid overblijft dan te gehoorzamen aan het gevoel. Deze vorm van intuïtie bezit onverklaarbare elementen. Dat wil zeggen dat het onduidelijk is waar deze actiegerichte intuïtieve gevoelens vandaan komen. Voorbeeld: Ray Kroc nam, tegen alle adviezen in, de beslissing om McDonalds te kopen. De enige reden om deze onlogische stap te rechtvaardigen, was dat Ray Kroc aan zijn 'telefoonbotje' voelde dat het een goede koop zou zijn.

5.     De voorspellende intuïtie: Bij deze vorm van intuïtie geeft het gevoel een bepaalde voorspelling weer ten aanzien van een onderwerp, een gebeurtenis, een situatie of een aangelegenheid. Een belangrijke uitingsvorm van de voorspellende intuïtie is het nemen van besluiten. Besluiten zijn namelijk per definitie voorspellend van aard. Daarom is de voorspellende intuïtie belangrijk bij politici en ondernemers. Voorbeeld: als ondernemers ben je steeds opzoek naar 'het gat in de markt'. Wanneer je op een nieuw product stuit, waarvan je hoge verwachtingen hebt, neem je het besluit om in de productie en vermarketing van het product te investeren. Je vertrouwd erop dat het product aanslaat. Wanneer dit laatste het geval is, heb je een goed besluit genomen. Wanneer het product is geflopt, is het de moeite waarde om te onderzoeken of het product niet deugt, of de vraag naar  het product niet groot genoeg is, of dat de marketing van het product onvoldoende is geweest.

6.      De verlichtende intuïtie: De verlichtende intuïtie zou je misschien het beste kunnen omschrijven als een intuïtie die gebaseerd is op spirituele en mystieke gevoelens. Wie kent niet de gevoelens dat er meer moet bestaan tussen hemel en aarde, zonder precies te weten wat of er een voorstelling van kunnen maken. Anderen noemen de verlichtende intuïtie het verwerven van inzicht in jezelf als mens. Een kort moment van Verlichting waarin je jezelf, en jezelf in relatie tot de buitenwereld geheel begrijpt. De levensvragen, de religieuze vragen, de wetenschappelijke vragen, alle vragen lossen op in een antwoord: het besef wie jij bent. Binnen verschillende Oosterse filosofieën en religies brengt de verlichtende intuïtie je in contact met het Zelf. Ook binnen de traditionele Christelijke kerken wordt het in contact komen met God, het Zelf, beschouwd als het bereiken van Verlichting.

Alle rechten voorbehouden aan Gert van Veen en PsychoWerk 2004 (c). Voor meer informatie stuur je een e-mail naar: info@psychowerk.nl