Hindoeisme, het Godenpantheon

De Hindoes geloven in één opperwezen, dat zich in honderden manifestaties kenbaar kan maken. Denk bijvoorbeeld aan Brahma, Vishnu en Shiva.

Vishnu is een volledige manifestatie van God. Hij schept het heelal met zijn adem en betreedt het vervolgens om Brahma te scheppen, het eerste levende wezen. Vishnu geldt als de behoeder van het heelal: men gelooft dat als hij zich zelfs maar één ogenblik van de wereld zou afkeren, die zou worden vernietigd. Hij bestiert tevens het heelal en geeft raad en bescherming. Hij wordt bemind door Lakshmi, de godin van het geluk. Zij beloont haar vereerders met rijkdom en geluk. Vishnu schenkt zijn aanbidders liefde en bevrijding van materiële verlangens, waardoor ze worden verlost uit de kringloop van wedergeboorten. Brahma houdt zich onder Vishnu's leiding bezig met het scheppen van planeten en levende wezens.

Shiva is de gedaante van God die de duistere kant van de natuur vertegenwoordigt: vernietiging, lijden en dood. Wanneer de schepping moet worden vernietigd, neemt Shiva dit voor zijn rekening met zijn vernietigingsdans die alles tot as terugbrengt, waarna een nieuw heelal kan ontstaan. Hij is verbonden met de Himalaya, waar hij woont en zich aan ascese onderwerpt en waar hij de Ganges-rivier opving toen die uit de hemel viel. Hij wordt vereerd door yogi's, die vasten en mediteren om mystieke krachten op te doen. Voor hen vertegenwoordigt hij de dood van materiële verlangens en brengt hij verlossing uit de kringloop van geboorte en dood. Hij is vriendelijk en genadig tegenover zijn volgelingen en welwillend jegens mensen die behoefte hebben aan bescherming. Zijn gezellin Parvati wordt als moedergodin vereerd onder vele namen, zoals Durga en Kali. Zij is de natuurkracht - de baarmoeder van het heelal - waaruit alle leven voortkomt. God heerst over de wereld door drie gedaanten aan te nemen, te weten: Vishnu, de behoeder; Brahma, de schepper; Shiva, de vernietiger. Deze gedaanten zorgen ervoor dat de wereld blijft bestaan. Als echter het goede en het ware worden bedreigd, dan komt God in de wereld om de mensen van het materiele te bevrijden (avatar: ‘de geen die neerdaalt’) De bekendste avatars zijn Krishna en Rama.

Krishna is de populairste avatar van Vishnu. Als jongen speelde hij met zijn vrienden in het bos, hoedde hij runderen en danste hij met herders -meisjes. Zijn liefde voor Radha symboliseert de bovenaardse liefdesverhouding van God en de ziel. Het beeld van God als dansende en fluitspelende jongen, verliefd op Radha, heeft generaties dichters, musici en beeldende kunstenaars geïnspireerd. In de devote hindoeïstische bhakti-beweging draait alles om dit beeld. Toen hij ouder werd, leerde Krishna zijn geliefde vriend Arjuna de Bhagavad-Gita, het 'Gezang van de Heer'. Deze tekst bevat de meest bekende spirituele boodschap van het hindoeïsme.

Als Rama, de avatar van Vishnu, gaf God het voorbeeld van de volmaakte vorst, die zijn volk liefhad en zijn koningin Sita eer, moed en liefde betoonde. In het tragische verhaal van de Ramayana wordt verteld hoe Sita en Rama werden verbannen naar het woud en hoe Sita werd ontvoerd door de slechte Ravana. Op het Divali-feest wordt de thuiskomst van Sita gevierd nadat Rama haar heeft gered en Ravana heeft gedood. Maar het verhaal eindigt met een gedwongen scheiding van Sita en Rama. Dit symboliseert de tragedie van het leven in deze wereld, waar de liefde van de ziel voor God voortdurend op de proef wordt gesteld. Hanuman, de trouwe dienaar van Rama, is het meest geliefde personage uit de Ramayana. Hij is postillon d'amour voor Rama en Sita en assisteert bij Sita's bevrijding. Hoewel hij een aap is, is hij tevens de goddelijke zoon van Vayu, de windgod, en beschikt daarom over bovenmenselijke vermogens. In dienst van Rama kan hij alles: zelfs bergen verplaatsen. Hij symboliseert geloof en trouw in dienstbaarheid aan God en de innerlijke kracht die daaruit voortkomt.