In alle eenvoud

Het onderwerp van deze keer is: eenvoud. Graag wil ik je het geluid van eenvoud en meervoudigheid laten horen. Eenvoud…(het geluid van een vallende druppel in water)…..Meervoud…(het geluid van een drukke straat). Het zal je duidelijk zijn dat de vallende druppel in het water een eenvoudig geluid is, terwijl de drukte van de straat de complexiteit van mensen, vervoersmiddelen en handelingen weergeeft. Wat vind je een fijner geluid om te horen? De waterdruppel of de drukte van de straat? In het algemeen vinden mensen het eenvoudige geluid prettiger om naar te luisteren, dan het meervoudige geluid. De voornaamste reden hiervoor is dat het eenvoudige geluid associaties oproept met rust, onthaasten, harmonie, ontspanning, terug naar de basis of de natuur. Echter zegt dit weinig tot niets over het eenvoudige geluid. Het vertelt wel van alles over ons idee van wat eenvoud zou moeten zijn: simpel en gemakkelijk. Graag wil ik je nog een eenvoudig geluid laten horen…(het oefenen op een viool)…Heb je nu ook associaties gehad met ontspanning, harmonie of onthaasten?

Het woord: eenvoud, is een samengesteld woord. Het is in de 13^e eeuw ontstaan uit de woorden: een + voud. Het eerste deel: een, is een telwoord en verwijst naar een aantal. In dit geval is dat 1. Het tweede deel van het woord: voud, verwijst naar de hoeveelheid. Samengesteld betekent dit dat het woord: eenvoud, niets anders betekent dan: eenmalig, een keer. Tweevoud betekent dan ook: twee keer. In de loop van de tijd is de betekenis van het woord: eenvoud, ruimer geworden. Zodat het vandaag de dag staat voor: [1] het niet ingewikkeld of samengesteld zijn; [2] zonder pracht en praal of gekunsteldheid; [3] bescheidenheid (Van Dale woordenboek).

Het bijzondere van eenvoud is dat het moeilijk is om dit een langere tijd in stand te houden, bijvoorbeeld eenvoudig denken, eenvoudig praten, eenvoudig werken of eenvoudig leven. De reden hiervoor is dat eenvoud vraagt om een volledige gerichtheid en concentratie. Anders gezegd: eenvoud vraagt om het gefocused kunnen zijn op 1 gedachte, 1 handeling, 1 waarneming, 1 moment, 1 situatie enzovoorts.

Eenvoud is dan ook alles behalve simpel, terwijl bij het meervoudige juist het focussen minder belangrijk is omdat de persoon zijn aandacht dient te verdelen over alles wat zich aandient. Deze verdeelde aandacht maakt de complexiteit van denken, handelingen, situaties en dergelijke vluchtig, omdat anders de persoon niet het overzicht kan houden. Dit overzicht is belangrijk, denk bijvoorbeeld aan het oversteken van een drukke weg. Het focussen op 1 fietser, kan dan enorme gevolgen hebben omdat je dan niet de voorbijrazende auto’s in de gaten hebt (…geluid aanrijding voetganger).

Het meervoudige is samengesteld en bestaat uit meerdere elementen. Hoe meer tierelantijntjes hoe groter de complexiteit is en hoe minder goed je waarneming wordt. Misschien ken je dit effect als je bijvoorbeeld naar het rijksmuseum gaat en een groot schilderij gaat bekijken. Als je op afstand gaat staat, ben je in staat om het overzicht te houden en te kunnen zien wat de voorstelling te betekenen heeft. Het nadeel is echter dat de details je ontgaan. Hoe dichter je bij het schilderij gaat staan, hoe meer details je opvallen. Alleen mis je dan wel het overzicht van de schilderij. Dit is helemaal het geval als je je aandacht richt op 1 streek van het penseel.

Misschien is het je ook opgevallen dat in de klassieke Japanse schilderkunst de afbeeldingen eenvoudig van opzet zijn in vergelijking met bijvoorbeeld de Nachtwacht van Rembrandt. Soms is het niet meer dan 1 penseelstreek of een kalligrafie. Het wordt dan gemakkelijker om de perfectie te ontdekken in de eenvoud van de penseelstreek.

Het samengestelde (oftewel: het meervoudige) bepaald voor het grootste deel het dagelijks leven van de meeste mensen. Met andere woorden: een ieder van ons krijgt dagelijks te maken met complexe situaties en realiteiten, onder andere op het werk, in het gezin, in het verkeer, in de supermarkt, op de televisie en het internet. Het is niet mogelijk om deze complexiteit buiten te sluiten als je tenminste wilt participeren in de samenleving. Het is onvermijdelijk.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat onze hersenen zich in hoge mate hebben afgestemd op deze dagelijkse complexiteit en prikkelingen van buitenaf. De hersenen zijn hiervoor getraind. Een goed voorbeeld hiervan is dat jongeren van vandaag de dag veel beter om kunnen gaan met computers, dan personen die ouder zijn dan 35 jaar. De reden hiervoor is dat de jongeren al vanaf hun peutertijd te maken krijgen met computers en spelenderwijs leren omgaan met de complexiteit van de software, het internet en de creatieve mogelijkheden van een computer. Dit betekent niet dat jongeren over andere hersenen beschikken dan ouderen, dus ook niet dat zij kunnen multi-tasken, maar de hersenen van jongeren zijn op een andere wijze getraind. Hun hersenen zijn specialisten geworden in het snel achter elkaar kunnen afwisselen van gedachten en handelingen.

Het zal duidelijk zijn dat iemand die zijn of haar hele leven in een grote stad heeft gewoond op een andere wijze omgaat met de complexiteit van de stad, dan iemand die zijn hele leven op het platteland heeft gewoond en 1 dagje naar de grote stad gaat. De hersenen van de plattelandsbewoner zijn op een andere manier getraind, dan die van de stadsbewoner.

Wat beiden gemeenschappelijk hebben, is dat zij het moeilijk vinden om hun aandacht te richten op 1 ding voor een langere tijdsperiode. De eenvoud van bijvoorbeeld de aandacht richten op het vallen van een waterdruppel, kan een hele opgave zijn als het langer duurt dan 20 seconden. De getrainde hersenen willen meer, een hogere snelheid en een uitdagende complexiteit. De details van vallende waterdruppels vervagen en worden niet opgemerkt. De reden hiervoor is dat de hersenen onrustig zijn en onvoldoende hebben geleerd om de aandacht te richten op de details en bijvoorbeeld ontdekken dat iedere waterdruppel ook echt anders is, als ook de wijze hoe de waterdruppels cirkels maken in de vijver. Het is niet voor niets dat de Japanner Suzuki zegt dat de eenvoud om een opperste concentratie vraagt.

De hersenen kunnen ook worden getraind in het eenvoudige. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de beginoefening van het leren mediteren: het tellen van de ademhaling. Een uitermate eenduidige oefening die elke beginneling tot wanhoop kan drijven, omdat de hersenen het al heel snel saai beginnen te vinden en hun eigen inhoud gaan creëren door aan andere dingen te gaan denken of voor te stellen. Het focussen op het ademtellen vraagt om veel concentratie. Concentratie om de aandacht op 1 punt te richten.

Eenvoud is belangrijk voor de hersenen omdat zij hierdoor het lichaam kans geven om te kunnen ontspannen na inspanning, zonder voortdurend met het volgende in de weer te zijn. Hierdoor krijgen de hersenen zelf ook kans om niet voortdurend alert te zijn om drastische veranderingen of aanpassingen door te voeren, zoals het wegspringen voor een aanscheurende auto. Bovendien krijgt de persoon zelf de controle terug om de aandacht te richten op iets wat hij wil, zonder meteen weer met iets anders bezig te zijn. De hersenen leren geduldig te worden en oog te krijgen voor het bijzondere van het eenvoudige….